Middelburg

Het verschil in visie tussen de PvdA en de VVD heeft tot een vreemd en volgens kenners onwerkbaar Bed-bad-en-brood-compromis geleid. Uitgeprocedeerde asielzoekers kunnen nog opvang krijgen, maar op slechts een beperkt aantal plekken in het land en voor beperkte tijd.    

In een interview in de PZC van 25 april ging Frits Bolkestein (VVD) in op het standpunt van zijn partij, waar hij vierkant achter staat. Hij combineerde daarin de bed-bad-brooddiscussie met de bootvluchtelingen op de Middellandse Zee; de opvang zou een aanzuigende werking hebben op migranten. Naast het terugbrengen van op de Middellandse Zee aangetroffen vluchtelingenscheepjes naar Libië, pleitte hij voor opvang van vluchtelingen in de regio.

Op 23 mei stond in de PZC een interview met Malik Azmani, een VVD-Kamerlid. Ook hij pleitte voor een keiharde aanpak en opvang in de regio. “Iedere euro die we hier kwijt zijn aan de huidige malaise, kunnen we daar vele malen nuttiger besteden. We trekken onze handen er ook niet vanaf: we zullen die buurlanden moeten helpen met het financieren van de opvang”.

Opvang van vluchtelingen in de regio: dat klinkt niet onlogisch. Sterker nog, de SP pleit daar al jaren voor. Zitten de SP en VVD wat dat betreft dan op één lijn?

In werkelijkheid liggen de standpunten van de partijen mijlenver uit elkaar. Ten eerste, wat doe je wanneer opvang in de regio niet mogelijk is? De VVD wil de grenzen compleet dichtgooien voor vluchtelingen van buiten Europa. De SP zegt in haar verkiezingsprogramma: 'Waar mogelijk worden asielzoekers opgevangen in de eigen regio. Nederland biedt daarbij ruimhartig hulp, ook in de vorm van capaciteitsopbouw. In Nederland binnengekomen asielzoekers hebben altijd recht op een humane opvang.'

De zinsnede 'Waar mogelijk' blijkt in de praktijk cruciaal, want veel buurlanden blijken, om uiteenlopende redenen, niet in staat of genegen om alle vluchtelingen onderdak bieden. In de PZC van 19 december vorig jaar stond een artikel over een opvangcentrum voor Syrische vluchtelingen in Libanon. Half doodvriezende kinderen in tenten gemaakt van oude reclamedoeken. Veel niet-gouvermentele organisaties hadden bouwmateriaal klaarliggen om steviger onderdak neer te zetten, maar de Libanese regering verbood elke vorm van 'permanente structuur';      ze wilden wel vluchtelingen opvangen, zolang deze opvang maar geen permanente status kreeg.

Een ander voorbeeld: Het vluchtelingenkamp Dabaab in Kenia, waar inmiddels drie generaties Somaliers verblijven, is uitgegroeid tot de derde stad van Kenia en het grootste vluchtelingenkamp ter wereld. Maar Kenia wil het sluiten, omdat leden van Al-Sahaab er vrijelijk in en uit lopen waardoor het een bedreiging vormt voor de veiligheid in Kenia. Maar in Kenia zijn de vluchtelingen niet welkom en in Somalie worden ze opgejaagd door alle strijdende milities. Kampbewoners in Dabaab denken er dan ook over om in het geval van sluiting naar Noord-Afrika te trekken, voor de oversteek naar Europa (PZC, 25 april).

In beide gevallen kunnen de vluchtelingen geen kant op en zal een aantal van hen hun geluk elders proberen te vinden. Gezien deze omstandigheden is het dan ook een utopie om te denken dat migratie naar Europa compleet te stoppen is door opvang in de eigen regio.

De EU is momenteel met een missie gestart (EU NavFor Med) die een eind moet gaan maken aan de stroom vluchtelingen op de Middellandse Zee. De boten moeten worden tegengehouden, de smokkelaars afgeschrikt en het liefst vervolgd. Internationale migratie-experts noemen de EU-plannen egoïstisch. Maar los van dit morele aspect: volgens meerdere betrokken officieren zal het migratie niet voorkomen, alleen verplaatsen.

Net zoals het wensdenken is dat migratie met opvang in de regio geheel te stoppen is, is het dus evenzeer een utopie te denken dat je een compleet continent af kunt schermen voor migranten. De route via de Middellandse Zee kan misschien enigszins, tijdelijk en tegen hoge kosten, afgeschermd worden, maar er zijn meerdere manieren om Europa te bereiken. En mensen die geen alternatief hebben zijn bereid hoge risico's te nemen. Het opvangen in de regio zal de migratie dus niet kunnen stoppen, enkel verminderen. In plaats van de grenzen dicht te gooien, pleit de SP er dan ook voor om Europese asielcentra op te richten in de Europese Unie, dichtbij de buitengrenzen.

Dan is er nog de geldkwestie. Malik Azmani van de VVD heeft het over het helpen van opvanglanden in de regio met het financieren van de opvang. De werkelijkheid is anders. Het kabinet Rutte-I verlaagde het budget voor Ontwikkelingssamenwerking van 0,8% van het BNP naar 0,7% van het BNP. En het Kabinet Rutte-II bezuinigt in totaal € 750 miljoen per jaar vanaf 2014 en structureel € 1 miljard vanaf 2017. Dit komt bovenop de bezuinigingen van het kabinet Rutte-I. En dat is dan nog een compromis, als het enkel aan de VVD had gelegen was er waarschijnlijk nog veel meer in dit budget gesnoeid. De SP daarentegen heeft in haar verkiezingsprogramma juist staan dat het bedrag voor ontwikkelingshulp weer terug moet naar 0,8 %. En dat geld is hard nodig als je werkelijk van plan bent om de lokale omstandigheden te verbeteren.

Ook de volgorde waarin de SP en VVD maatregelen uit willen voeren is anders. De SP pleit al lange tijd, nog voor de bovengenoemde noodsituatie in Libanon in de krant verscheen, voor een Europees noodplan voor de Syrische vluchtelingen en noemde het bijzonder kwalijk dat de Nederlandse regering op dit gebied geen enkele actie ondernam (https://sp.nl/opinie/dennis-jong /2013/syrische-vluchtelingen-verdienen-betere-opvang). De VVD heeft andere prioriteiten: het wil de opvang voor uitgeprocedeerde asielzoekers zo snel mogelijk stopzetten, omdat dit 'een aanzuigende werking' heeft. Ook wil de VVD strengere grenscontroles. Maar voor de opvang van vluchtelingen in de buurlanden heeft de VVD dan juist weer geen concrete plannen.

Bovengenoemde verschillen zijn te verklaren vanuit een sterk verschil in visie over opvang in de regio bij beide partijen. De SP kiest voor opvang in de regio omdat dit voor mensen de beste mogelijkheden biedt om, wanneer de situatie stabieler is, weer terug te keren naar hun eigen land.

De SP zet daarom fors in op het verbeteren van opvang in de regio, ook financieel. De VVD vindt opvang in de regio in de praktijk helemaal niet zo belangrijk, het dient vooral als excuus. Het gaat deze partij erom dat de vluchtelingen niet naar Fort Europa komen. Maar zoals hierboven al gezegd, is dat idee niet alleen weinig sociaal, maar ook verre van realistisch.